NDËRTIMI I XHAMIAVE DHE LUFTIMI I FESË: NJË PARALELIZËM I FRIKSHËM APO I RASTËSISHËM?!

Dy fenomene po ecin paralelisht krah njëri tjetrit: ndërtimi i xhamiave dhe luftimi i fesë islame në rang botëror. Kjo nuk do të thotë se domosdoshmërisht kanë lidhje me njëri tjetrin, por dhe të mendosh se po zhvillohen paralelisht në mënyrë krejt rastësore është pak vështirë të pranohet si i tillë.

Kur Profeti Muhammed (ﷺ) bëri hixhret nga Mekka në Medine (e njohur si Jethrib në atë kohë), veprimi i parë që ndërmori ishte ndërtimi i një xhamie. Ky fakt tregon rëndësinë që xhamiat kanë për komunitetin e besimtarëve. Ky është mësimi që i Dërguari (ﷺ) na ka dhënë kur ai mori nën kontroll qytetin dhe komunitetin e Medines, që do të bëhej shteti i parë i muslimanëve i themeluar nga vetë dora e bekuar e Profetit Muhammed (ﷺ).

Xhamia e parë që u ndërtua në Medine është Xhamia Kubā. Dijetarët e tefsirit përmendin në shpjegimin e ajetit 108 të sures et-Teubeh se “xhamia e themeluar mbi devotshmëri që ditën e parë” i referohet kësaj xhamie, pra Xhamisë Kubā, xhamia e parë e ndërtuar nga i Dërguari i Allahu (ﷺ) në Medine.

Në fakt, ky ajet kuranor i sures et-Teubeh vjen direkt mbas ajetit në të cilin Allahu përmend një fenonem problematik apo një kurth që iu bë besimtarëve dhe udhëheqit të tyre Profetit Muhammed (ﷺ).

وَٱلَّذِينَ ٱتَّخَذُوا۟ مَسْجِدًۭا ضِرَارًۭا وَكُفْرًۭا وَتَفْرِيقًۢا بَيْنَ ٱلْمُؤْمِنِينَ وَإِرْصَادًۭا لِّمَنْ حَارَبَ ٱللَّهَ وَرَسُولَهُۥ مِن قَبْلُ ۚ وَلَيَحْلِفُنَّ إِنْ أَرَدْنَآ إِلَّا ٱلْحُسْنَىٰ ۖ وَٱللَّهُ يَشْهَدُ إِنَّهُمْ لَكَـٰذِبُونَ

“Dhe ata (hipokritët) të cilët ndërtuan një xhami dëmtimi, mosbesimi, e përçarje mes besimtarëve, dhe si bazë për ata të cilët e luftuan Allahun dhe të Dërguarin e Tij më parë – dhe ata patjetër që do të betohen se ‘nuk kërkojmë asgjë tjetër veçse mirësi,’ porse Allahu dëshmon se ata janë gënjeshtarë.” Et-Teubeh 107

لَا تَقُمْ فِيهِ أَبَدًۭا ۚ لَّمَسْجِدٌ أُسِّسَ عَلَى ٱلتَّقْوَىٰ مِنْ أَوَّلِ يَوْمٍ أَحَقُّ أَن تَقُومَ فِيهِ ۚ فِيهِ رِجَالٌۭ يُحِبُّونَ أَن يَتَطَهَّرُوا۟ ۚ وَٱللَّهُ يُحِبُّ ٱلْمُطَّهِّرِينَ

“Kurrë mos u fal në të. Vetëm ajo xhami që është themeluar që në ditën e parë mbi devotshmëri është më e drejtë të falësh në të. Në të ka burra të cilët duan t’i pastrojnë vetet e tyre. Vërtetë Allahu i do ata që i pastrojnë vetet e tyre.” Et-Teubeh 108.

Pikërisht fakti që xhamiat kanë rëndësi shumë të madhe në fenë islame – mes të tjerash janë institucioni i ndërtimit të komunitetit të besimtarëve dhe edukimit të tyre, ato janë njëkohësisht edhe objekt i keqpërdorimit të tyre, sidomos nga armiqtë e fesë islame, nga ata të cilët duan ta luftojnë Allahun dhe të Dërguarin e Tij.

Nëse Xhamia e Sherrit që ndërtuan hipokritët si kurth për një atentat ndaj të Dërguarit të Allahut (ﷺ), sepse plani ishte që ta ftonin në iangurimin e saj e ta vrisnin Profetin (ﷺ) brenda saj, sot kjo strategji përdoret nga armiqtë e fesë islame për ta vrarë Sunnetin e të Dërguarit të Allahut, të përçarjes së besimtarëve, të luftimit të vetë fesë, të maskimit të luftës shtetërore në rang botëror kundër muslimanëve, dhe njëkohësisht edhe si strategji për tjetërsimin e rolit të përgjithshëm të xhamiave – si institucion i ndërtimit të komunitetit të besimtarëve me devotshmëri e sinqeritet.

Xhamia Kubā, Xhamia e Profetit – që më pas u ndërtua si xhamia kryesore në Medine, pra xhamia e shenjtë, dhe të gjitha xhamiat e ndërtuara nga Sahabët e të Dërguarit të Allahut ishin xhamia të thjeshta, pa tapete, pa zbukurime, pa stolisje, pa mure artekturore mahnitëse, të mbuluara me degë e gjethe palmash, të ndërtuara me gurë e llaç, por ato xhamia ishin xhamia devotshmërie të dedikuara plotësisht për Allahun dhe fenë islame.

Në to besimtarët falnin namazin, takoheshin, lexonin ajetet e Allahut, i studionin ato, mësonin Kur’anin përmendësh, mësonin fenë, mësonin hadithet e Profetit Muhammed (ﷺ), bënin pyetje, edukoheshin, burrëroheshin, mësonin moralin, njihnin njëri tjetrin, mësonin hallet e njëri tjetrit, i luteshin Allahut me përkushtim, dhe ato ishin as më pak e as më shumë institucioni i ndërtimit të komunitetit të besimtarëve.

Në xhaminë e tij, i Dërguari i Allahu (ﷺ) bënte takime me delegacionet e fiseve arabe, edukonte shokët e tij, oborri i saj përdorej si shtëpi për ata të cilët nuk kishin shtëpi, siç ishte rasti i sahabiut të famshëm Ebu Hurejrah. Në xhaminë e tij, udhëheqësi i besimtarëve dhe i dashuri i zemrave të tyre – Profeti Muhammed (ﷺ) – nxorri burra të cilët e mbajtën këtë fe mbi supe dhe u siguruan që të ngrinin themelet institucionale të transmetimit të saj për brezat e ardhshëm.

Ndërtimi i xhamiave dhe rikonstruksioni i tyre na gëzon sepse jemi besimtarët dhe ato janë shtëpitë e Allahu në të cilat adhurohet vetëm Allahu dhe përmendet vetëm Madhështori, por nëse paralelisht me këtë fenomen luftohet feja në mënyrë të organizuar, po minohet vetë koncepti i komunitetit, fuqia e komunitetit të besimtarëve po luftohet nga shteti sekularist, zëri ekonomik e shoqëror i besimtarëve po shtypet nga shteti sekularist, dijetarët po burgosen, radhet e muslimanëve po dynden nga intelektualë e kerikë që i shërbejnë agjendave shtetërore sekulariste dhe përçarjes së muslimanëve, dhe më keq akoma, xhamiat po e humbasin rolin e tyre të përgjithshëm, që është edukimi i besimtarëve, rritja e burrave, mësimi i Kur’anit dhe diturisë fetare, forcimit të komunitetit të besimtarëve në çdo aspekt – politik, ekonomik, shoqëror, psikologjik, dhe shpirtëror, atëherë kemi të drejta të ngremë pikëpyetje sidomos nëse ndërtimi i xhamiave përdoret si strategji për ta fshehur këtë luftë të shtetit sekularist ndaj muslimanëve në rang botëror.

Besimtarët nuk kanë nevojë për mure arkitekturore të shtrenjta, mahnitëse, e komplekse, por për devotshmëri, besnikëri, sinqeritet, dhe shpirt komunitar të vërtetë.

Historia ka treguar se sa herë që i jepet përparësi fasadës, mureve, ndërtesave të larta, dhe projekteve gjigande infrastrukturore, ato fshehin një zullum të madh. Kur’ani e ka nënvizuar këtë fakt.

Sabri Lushi

Maj 2025

KUR’ANI BËN THIRRJE PËR DURIM, JO PËR ARMË E HAKMARRJE PERSONALE

Në kohën kur i Dërguari i Allahut Muhammed (paqja dhe bekimet e Tij qofshin mbi të) po përballej me një kundërshtim të madh nga banorët e Mekës, nga një popull të cilin Allahu e përshkruan si “të zhytur në arrogancë e kundërshtim” [Surja Sād, 2], Allahu zbret suren Sād, e përbërë nga 88 ajete, si një mësim e ngushëllim për të e për besimtarët të cilët po persekutoheshin e po shtypeshin nga pushteti i Mekës.

Allahu i thotë Profetit Muhammed (ﷺ),

ٱصْبِرْ عَلَىٰ مَا يَقُولُونَ وَٱذْكُرْ عَبْدَنَا دَاوُۥدَ ذَا ٱلْأَيْدِ ۖ إِنَّهُۥٓ أَوَّابٌ

“Ti duro ndaj asaj që thonë ata, dhe përkujto robin Tonë Dawudin e fortë; vërtet ai gjithnjë i drejtohej Allahut.” Surja Sād

Ky ajet është fillimi e pjesës qëndrore të kësaj sureje e cila sjell shembujt e disa prej profetëve më të mëdhenj, të cilët kanë duruar ndaj sprovave të ndryshme: nga refuzimi që iu ka bërë populli i tyre, nga sëmundjet, humbja e pasurisë dhe pjesëtarëve të familjes, nga sprova e pushtetit, nga sprovat e dënimeve që vinin nga populli i tyre.

Allahu thotë,

وَكُلٌّۭ مِّنَ ٱلْأَخْيَارِ

“…të gjithë ishin nga të zgjedhurit” Surja Sād, 48.

Dijetarët nënvizojnë faktin se kjo sureh bën thirrje për durim. Durimi është çelësi i suksesit të çdo kauze, të çdo çështje e pune.

Allahu e mbyll këtë sureh me historinë e Iblisit – armikut më të madh të njeriut, dhe na tregon se cili është qëllimi i tij dhe se Allahu i ka dhënë jetë deri ditën e gjykimit. Allahu ia ka plotësuar atij këtë kërkesë, që të jetojë deri në ditën e ringjalljes e që është lejuar të mundohet t’i çojë njerëzit në humbje.

Pavarësisht injorancën, arrogancës, dhe budallallëkut të tij duke refuzuar t’i bindej Allahut, Iblisi i mallkuar e ka kuptuar që në fillim të herës se grupi i vetëm që do t’i shpëtojë kurtheve të tij janë të zgjedhurit – ata që Allahu i ka bërë të sinqertë.

“Betohem në madhështinë Tënde: unë do t’i largoj nga rruga e drejtë të gjithë ata përveç robërve të Tu të zgjedhur.” Surja Sād, 82-83

Nga shembujt e robërve të zgjedhur të Allahut janë profetët, janë Ibrahimi, Duwudi, Sulejmani, Ismaili, Ejubi etj. (paqja e Allahut qoftë mbi ta).

Cilësia që i bashkon të gjithë këta njerëz të dalluar të Allahut është durimi, dhe pikërisht për këtë e këshillon Allahu të Dërguarin e Tij më të madh të njerëzimit Profetin Muhammed (ﷺ) që të durojë e përsëri të durojë, ashtu siç e ka këshilluar edhe në sure të tjera, sidomos në ato të periudhës së Mekës, që të durojë.

Sabri Lushi

Maj 2025

SHEMBULL NGA FAMILJA E IMRANIT: MOS E NËNÇMO VETEN TËNDE!

Të gjithë ata muslimanë të cilët nuk e kuptojnë rëndësinë e lutjes (du’āsë), le t’i kthehen në Kur’ān historisë së Merjemes (paqja e Allahut qoftë mbi të) dhe të nënës së saj – Gruas së Imranit.

Një familje e thjeshtë, e devotshme, duke jetuar në një shoqëri të cilën e kishte mbuluar korrupsioni, prishja morale, dhe materializmi, Gruaja e Imranit i lutet Zotit që t’i dhurojë një djalë që t’ia dedikojë fesë dhe adhurimit të Allahu.

إِذْ قَالَتِ ٱمْرَأَتُ عِمْرَٰنَ رَبِّ إِنِّى نَذَرْتُ لَكَ مَا فِى بَطْنِى مُحَرَّرًۭا فَتَقَبَّلْ مِنِّىٓ ۖ إِنَّكَ أَنتَ ٱلسَّمِيعُ ٱلْعَلِيمُ

“Kur gruaja e Imrānit pat thënë: ‘Zoti im, unë këtë që është në barkun tim, vendosa ta kushtoj thjesht vetëm për shërbimin Tënd, pra pranoje këtë prej meje, vertetë Ti je Ai që dëgjon e di!” Surja Āli Imrān,

Ky është kontributi që Familja e Imrānit kishte në dorë t’i japte shoqërisë, t’i japte fesë, të bënte aq sa mundej për ta mbajtur gjallë fenë e Allahu, ligjin e Tij, lidhjen e shoqërisë njerëzore me Krijuesin, dhe ky është modeli i devotshmërisë që nëna e Merjemes kërkonte t’i jepte shoqërisë.

Ajo u lut, dhe Allahu ia pranoi lutjen në një mënyrë që edhe ajo vetë nuk e kishte menduar.

Ajo lindi një vazjë – Merjemja. Mendoi se nuk i ishte realizuar dëshira që kishte, por Allahu sapo i kishte bërë dhuratë një vajzë që do të bëhej më e famshmja në historinë njerëzore sepse Allahu e dinte sinqeritetin e kësaj gruaje të thjeshtë, të kësaj bashkëshortje të një burri të sinqertë e të kësaj familje të devotshme në mesin e një shoqërie materialiste.

Merjemja lindi, u rrit në shtëpinë e Zotit nën përkujdesjen e Profetit Zekerija (alejhis-selām), dhe jeta e saj ishte mrekulli dhe e mbushur me mbrekullira, aq sa edhe vetë ky profet u inspirua nga këto mrekulli që t’i lutej Zotit t’i dhuronte një fëmijë edhe pse ishte në moshë të thyer.

Historia e Merjemes dhe e nënës së saj të devotshme (paqja e Allahut qoftë mbi to) duhet të jetë inspirim për të gjithë ne. Sado i parëndësishëm të duket vetja, sidomos në një shoqëri të korruptuar e të zhytur në zullum, mos e nënçmo rolin tënd, ashtu sikurse Gruaja e Imranit nuk e nënçmoi rolin e saj edhe pse jetonte në një shoqëri të zhytur në zullum.

Historia e Familjes së Imranit duhet të jetë shembull për të gjithë ne, që të mos i dorëzohemi shoqërisë e cila na tërheq drejt zullumit e prishjes.

Nga kjo familje Allahu nxori Isain (alejhis-selām), i cili nuk u bë thjesht një djalosh që do të rritej në faltore duke iu lutur Allahut, por u bë një nga pesë të Dërguarit më të mëdhenj të të gjithë historisë njerëzore, e të cilit Allahu i shpalli Ungjillin.

Lutja e një gruaje të thjeshtë, të devotshme, e modeste ndoshta ka ndryshuar rrjedhën e historisë njerëzore, kështu që mos e nënçmo rolin tënd, mos e nënçmo lutjen, mos e nënçmo devotshmërinë, dhe mos të të dëshpërojë zullumi i shoqërisë. Në sytë e njerëzve ndoshta nuk ke vlerë, por Allahu ka standarte të tjera.

Ndoshta Gruaja e Imranit nuk kishte ndonjë peshë në syte e një shoqërie materialiste; ndoshta shoqëria e nënçmonin atë familje, aq më tepër zullumqarët romakë dhe mercenarët e tyre nga izraelitët të asaj kohe, por tek Allahu u vërtetua që paska pasur peshë shumë të madhe, e Ai iu përgjigj lutjes së saj.

Sabri Lushi

Maj 2025

MONOTEIZMI [TEUHIDI]: ARSYETIMI LOGJIK, MORALI, DHE NATYRSHMËRIA

Në suren ez-Zumer, Allahu flet në mënyrë të hollësishme rreth besimit në Zotin Një. Mes të tjerash, hidhet poshtë arsyetimi i gabuar i atyre që adhurojnë zota të tjerë përveç Allahut; nxirret në pah gjendja e çuditshme e njeriut mosbesimtar i cili ia kthen shpinën Zotit sapo t’ia largojë vështirësinë e t’i dhurojë të mira; Allahu e kujton njeriun me të vërtetat e mëdha të jetës: se kush e ka krijuar atë, si e ka krijuar, se si vdekja dhe gjumi ngjashmërisht përbëjnë dorëzim të shpirtit, se të gjithë njerëzit do ta përjetojnë vdekjen, e pas vdekjes ka parajsë për besimtarët dhe zjarr përvëlues për mosbesimtarët, dhe se si politeizmi e shkatërron veprën e njeriut, porse njëkohësisht Allahu iu bën thirrje njerëzve se dera e pendimit dhe e kthimit tek Ai është e hapur paravësisht mëkateve të shumta që ai mund të ketë kryer.

Një nga shembujt e bukur e domethënës që Allahu sjell në këtë sureh për t’a ilustruar dobinë dhe logjikën e besimit në një zot është ajeti 29:

ضَرَبَ ٱللَّهُ مَثَلًۭا رَّجُلًۭا فِيهِ شُرَكَآءُ مُتَشَـٰكِسُونَ وَرَجُلًۭا سَلَمًۭا لِّرَجُلٍ هَلْ يَسْتَوِيَانِ مَثَلًا ۚ ٱلْحَمْدُ لِلَّهِ ۚ بَلْ أَكْثَرُهُمْ لَا يَعْلَمُونَ

“Allahu sjell shembullin e një burri [robi] i cili është nën kontrollin e disa zotërive të përçarë mes vete, dhe shembullin e një burri i dorëzuar plotësisht ndaj një zotërie të vetëm. A janë të njejtë këta shembuj?! Falenderuar qoftë Allahu [që përgjigjja është e vetëkuptueshme], porse shumica prej tyre nuk dinë.” Ez-Zumer 29.

Secili njeri në këtë botë i bindet dikujt, është rob, pason dikë, mëson nga të tjerët, kontrollohet nga dikush, merr dikë për model, ndikohet nga dikush, adhuron dikë, dhe ka një sistem vlerash që ia drejtojnë jetën. Çdo gjë që bëjmë në jetë nuk e kemi shpikur nga vetja jonë, por e kemi mësuar nga të tjerët, ndikohemi nga të tjerët, dhe na është servirur si model.

Allahu na parashtron premisën logjike në këtë ajet: se cili model është më i arsyeshëm, më racional për njeriun, më i thjeshtë, dhe më i dobishëm – të kesh disa zotërinj të përçarë mes vete që të të komandojnë, apo të kesh vetëm një zotëri të cilit i bindesh plotësisht.

Mosbesimtari apo politeisti (mushriku) kontrollohet nga shumë zota dhe kërkesat e këtyre zotave nuk janë në harmoni, nuk puqen, nuk kanë të njejtin interes për robin, secili zot ka drejtimin e tij, ka idenë e tij, dhe pikëpamjen personale. Madje këta zotërinjë – zotat që ky rob iu bindet – janë në konflikt me njëri tjetrin, grinden mes vete, nuk kanë moral fisnik, dhe secili është më konfliktual se tjetri, dhe urdhërat e tyre ndaj këtij robi të vetëm do të ishin shkatërruese për të.

Kështu është jeta e atij që nuk beson në Allahun Krijues: i bindet shumë zotave në jetë; mosbesimtari i bindet traditës, kulturës, nganjëherë parimeve shkencore, pjesërisht një feje që e ka mësuar si pjesë të kulturës, i bindet babait, bosit tek puna, bashkëshortes, shokëve, mësuesit, i bindet pushtetit politik, ligjeve e rregullave të mosbesimtarëve, një sharlatani, i bindet karrierës, dëshirës për të dominuar, lakmisë, një idhulli, një magjistari, zbaton disa mësime që i ka lexuar në një libër krejt të rastësishëm, një intelektuali që i është servirur në rrethin e tij shoqëror, një kleriku fetar, dhe mbi të gjitha i bindet unit të tij (arabisht: el-hawa) – dëshirave të tij personale, mendimeve të prodhuara nga turbullirat e tij intelektuale, pasionit, epsheve, apo mbrapshtirave psikologjike.

Jeta e mosbesimtarit nuk ka se si të jetë e qetë, të ketë harmoni të brendshme, të manifestojë racionalitet, rregull, apo urtësi sepse jeta e tij është e kontrolluar nga shumë komanda – secila komandë e tërheq në drejtime të ndryshme: dëshira personale i dikton diçka, bosi i tij ka një kërkesë tjetër, politika i bën presion nga ana tjetër, gruaja në shtëpi ka kërkesat e saj, lakmia e shtyn në një drejtim tjetër – dhe kështu është jeta e tij, e çoroditur, kaotike, pa ndonjë qëllim, vend numëro, dhe në fund humbje.

Thotë Allahu në Suren el-Kehf, 28:

“… dhe mos iu bind atij zemrën e të cilit e kemi bërë të shkujdesur ndaj Përmendjes Sonë, dhe që pason el-hawa (unin e tij, epshet, dëshirat, apo mendimet iracionale të veta), sepse çështja e tij është në humbje.

Në fakt, jo vetëm që jeta e mosbesimtarit është në humbje, kaotike, dhe e lodhshme, por besimi në shumë zota e prish moralin e njeriut. Duke jetuar gjithmonë nën presionin e urdhërave, komandave, apo kërkesave konfliktuale, njeriu zhvillon cilësi negative: zhvillon hipokrizinë, mashtrimin, gënjeshtrën, besëprerjen, tradhtinë, frikën, dhe mungesën e dinjitetit etj. Njeriu nuk gënjen rastësisht, për shembull, porse kur kërkon t’u bindet dy apo disa urdhërave apo kërkesave të ndryshme: një njeriu ndaj të cilit ka një obligim dhe dëshirës personale. Besimtari i vërtetë, nga ana tjetër, nuk gënjen nëse besimi është kthyer në modelin e tij të bredshëm sepse nuk ka arsye.

Gjendja e besimtarit është diametralisht e kundërt: ai ka vetëm një zot, dhe Ai është Allahu. Besimtari ka vetëm një qendër komande e cila merr përparësi në hierarkinë e komandave të tjera. Ai i jep përparësi asaj që urdhëron Allahu, që ka legjitimuar Allahu, pason shembullin që e ka caktuar Allahu të pasohet, pra profetët (paqja dhe bekimet e Allahut qofshin mbi ta), zbaton urdhërin e Allahut mbi urdhërin e çdo kujt tjetri, aq më tepër kur këta urdhëra janë në konflikt me njëri tjetrin. Nëse Allahu urdhëron diçka ndërsa shoqëria, bosi, prindi, shteti, politika, interesat personale, bashkëshortja, karriera, epshet, uni, apo edhe mendimi i tij iracional urdhërojnë ndryshe apo shtyjnë në një drejtim tjetër, për besimtarin urdhëri i Allahu merr prioritet. Ky është thelbi i monoteizmit. Ky është besimi në një zot. Ky është besimi në Allah – që t’i dorëzohesh plotësisht Atij.

Të kesh një zot të vetëm që të ta kontrollojë jetën është më logjike, më e arsyeshme, dhe më e dobishme se sa të kesh disa zota mbi vete ndërkohë që këta zota janë grindavecë e secili ka tekat e tij.

Të kesh për zot vetëm Allahun jo vetëm që është më e dobishme nga pikëpamja e unifikimit të komandës në jetë, por do të thotë se ke për zot Atë i cili të ka krijuar, i Cili ka krijuar gjithçka, di gjithçka në hollësi, kontrollon gjithçka, ka në dorë thesarët e qiejve e të tokës, di të shkuarën, të ardhmen, të njeh ty më shumë se çdo kush tjetër, është më pranë teje se sa vetja jote, të përgjigjet nëse i lutesh, të ka zbritur Kur’anin e qartë si udhëzim, është i qartë në urdhërat e Tij, të premton jetën më të mirë në këtë botë dhe shpërblim mbas vdekjes, të furnizon natë e ditë, të gjendet afër kur ke nevojë, dhe është më i mëshirshmi. Ky është Allahu.

Zotat e tjerë janë të kotë, të mashtrojnë, ta humbasin jetën, të mbajnë të ngërthyer me gënjeshtra, secili të tërheq në drejtimin e tij që të të humbasin, dhe nuk të garantojnë asgjë për të ardhmen përveç se gënjeshtra e mashtrime.

Sabri Lushi
Prill 2025